De vrijwilligerswet samengevat
De vrijwilligerswet regelt het vrijwilligerswerk in heel België. De wet omschrijft wat vrijwilligerswerk precies inhoudt, wie mag vrijwilligen en in welke organisaties. De wet geldt voor het vrijwilligerswerk op Belgische bodem en voor vrijwilligerswerk dat vanuit België in het buitenland wordt georganiseerd. Iedere organisatie in Vlaanderen moet zich houden aan de regels van de vrijwilligerswet.
Wat is vrijwilligerswerk?
De wet op vrijwilligerswerk omschrijft duidelijk wat vrijwilligerswerk inhoudt. In mensentaal: vrijwilligers geven uit vrije wil, onbetaald een stuk van hun tijd aan een organisatie. We spreken van vrijwilligerswerk als:
- mensen zich inzetten in een organisatie die geen winst nastreeft;
- ze dit onbezoldigd doen: vrijwilligerswerk wordt nooit betaald. Vrijwilligers mogen wel een kostenvergoeding ontvangen, maar volgens strikte regels.
- ze dit vrijwillig doen: niemand kan gedwongen worden om vrijwilligerswerk te doen.
Wie mag vrijwilligen?
Vrijwilligen mag pas als je vijftien jaar bent en je de eerste 2 studiejaren van het secundair onderwijs achter de rug hebt. Zo niet, moet je wachten tot je 16 bent. De Belgische nationaliteit hebben, is geen vereiste. Alle mensen uit de Europese Unie, mensen met een geldige verblijfsvergunning en bepaalde asielzoekers mogen zonder problemen vrijwilligerswerk doen. Sommige vrijwilligers hebben wel een meldingsplicht omdat ze een vervangingsinkomen ontvangen. Als organisatie kan je hen hierbij helpen.
Mag jij vrijwilligers inschakelen?
Mensen vrijwilligen altijd in opdracht van een organisatie. De organisatie kan elke feitelijke vereniging, private of publieke rechtspersoon zonder winstoogmerk zijn:
- een vzw of een ivzw (internationale vzw)
- een lokale afdeling van een koepel
- een feitelijke vereniging, door minstens 2 personen geleid, bijvoorbeeld een straatcomité
- een stichting van openbaar nut
- openbare besturen, denk maar aan een gemeente, OCMW, een school, een bibliotheek
Tip! Mag jouw organisatie vrijwilligerswerk organiseren? Zoek gratis vrijwilligers met www.vrijwilligerswerk.be
Informatieplicht
Als organisatie ben je verplicht om de volgende informatie mee te delen aan de vrijwilliger:
- Het doel van je organisatie: waar is ze mee bezig?
- Het soort organisatie: vzw, feitelijke vereniging, gemeentebestuur…
- De verzekeringen die er voor vrijwilligers zijn afgesloten
- De kosten die jullie eventueel terugbetalen, en hoe en wanneer je deze terugbetaalt
- Dat de vrijwilliger zich moet houden aan de discretieplicht en mogelijk ook aan een geheimhoudingsplicht.
Verzekeringsplicht van de organisatie
Heel wat organisaties hebben een wettelijke verzekeringsplicht, hun vrijwilligers kunnen niet aansprakelijk gesteld worden:
- vzw’s, ivzw’s en stichtingen
- koepelorganisaties én hun afdelingen
- openbare besturen
- feitelijke verenigingen met personeel
Sluit je toch geen verzekering af voor je vrijwilligers, neemt dat de aansprakelijkheid van de organisatie niet weg. Kijk ook eens of je organisatie niet in aanmerking komt voor de Gratis Vrijwilligersverzekering.
Kosten vergoeden
Vrijwilligers mogen geen loon ontvangen. Je kan hen wel een kostenvergoeding aanbieden en gemaakte kosten terugbetalen. Als organisatie beslis je zelf of je kosten van je vrijwilligers vergoedt. De vrijwilliger heeft er niet automatisch recht op. Je mag wel occasioneel een geschenkje aan je vrijwilligers geven.
Systemen om kosten van vrijwilligers te vergoeden:
- de reële kostenvergoeding met bewijsstukken, waaronder de kilometervergoeding
- de gewone forfaitaire kostenvergoeding, eventueel aangevuld met een beperkte kilometervergoeding. Deze is beperkt tot 2000km, behalve voor vrijwilligers die het regelmatig vervoeren van personen als activiteit hebben.
- de verhoogde forfaitaire kostenvergoeding, eventueel aangevuld met een kilometervergoeding.
Bedragen
- De gewone forfaitaire kostenvergoeding in 2023: maximum 40,67 euro per dag én maximum van 1626,77 euro per jaar.
- De verhoogde forfaitaire kostenvergoeding in 2023: maximum 40,67 euro per dag én maximum van 2987,70 euro per jaar. Voor vrijwilligers in de zorg die vrijwilligden tussen 1 januari en 31 maart 2023 is het jaarmaximum 4067,05 euro.
- Kilometervergoeding voor je eigen auto: zie tabel.PeriodeMax. per kilometer1 juli – 30 sept 2023Nog niet gekend1 april – 30 juni 20230,4246 euro1 jan – 31 maart 20230,4259 euro
- Kilometervergoeding voor de fiets: maximum 0,25 euro per per kilometer
Opgelet! Deze systemen kan de vrijwilliger niet zomaar met elkaar combineren, ook niet als hij op meerdere plaatsen vrijwilligt. Lees meer over kostenvergoedingen.
Modeldocumenten
Ben je op zoek naar een voorbeeld om zelf een sluitende informatienota voor de vrijwilligers in je organisatie op te stellen? Wil je een kant-en-klare kostennota voor forfaitaire of reële kostenvergoedingen? Download gratis modeldocumenten op de website van het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk vzw.
Bron: www.vlaanderenvrijwilligt.be/ – Laatst gewijzigd op 08/05/2023
Het Vlaamse decreet Vrijwilligerswerk
Iedere organisatie in Vlaanderen moet zich houden aan de regels van de vrijwilligerswet. Daarbij komt het Vlaams Decreet Vrijwilligerswerk. Dit decreet geldt voor Vlaamse organisaties, met een erkenning of structurele subsidiëring van het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. Het Decreet legt extra spelregels voor het inschakelen van vrijwilligers vast.
Informatieplicht
Het Vlaams Decreet Vrijwilligerswerk gaat bij de informatieplicht nog iets verder dan de wet. Voor de vrijwilliger het vrijwilligerswerk start, ondertekent hij samen met de organisatie een afsprakennota op papier. De vrijwilliger krijgt een papieren of digitale kopie van deze afsprakennota. De afsprakennota bevat naast de wettelijke informatie nog extra informatie over:
- de aard, de duur en de frequentie van het vrijwilligerswerk;
- de werking van de organisatie;
- de plaats van de vrijwilliger en van het vrijwilligerswerk binnen de organisatie;
- de contactpersoon voor de vrijwilliger binnen de organisatie;
- de door de vrijwilliger te volgen vorming en opleiding
Verzekeringsplicht
De verzekeringsplicht in het Vlaams Decreet Vrijwilligerswerk gaat nog een stapje verder dan de vrijwilligerswet. Als je organisatie onder dit decreet valt, moet ze zich verplicht verzekeren voor:
- de burgerlijke aansprakelijkheid van de organisatie;
- de burgerlijke aansprakelijkheid van elke vrijwilliger voor schade, toegebracht aan de organisatie, aan andere vrijwilligers, aan de hulpvrager of aan derden tijdens de uitvoering van het vrijwilligerswerk of op de weg naar en van het vrijwilligerswerk;
- de lichamelijke en materiële schade, geleden door vrijwilligers bij ongevallen tijdens de uitvoering van het vrijwilligerswerk of op de weg naar en van het vrijwilligerswerk;
- beroepsziekten en besmetting.
Organisaties, erkend als autonome vrijwilligersorganisatie onder het Vlaams Decreet Vrijwilligerswerk binnen Welzijn, krijgen middelen voor hun eigen vrijwilligersverzekering.
Bron: www.vlaanderenvrijwilligt.be/ – Laatst gewijzigd op 26/06/2019
Aan de slag – Werken met vrijwilligers
Ga je aan de slag met vrijwilligers? Dan vind je hier tal van tips om je vrijwilligerswerking goed op te bouwen!
Vrijwilligersbeleid
Met een goed vrijwilligersbeleid zorg je dat alles vlot verloopt: de samenwerking tussen betaalde krachten en vrijwilligers, maar ook vrijwilligers onderling. Denk regelmatig na over de volgende vragen:
- Waarom werkt de organisatie met vrijwilligers, of waarom wil ze vrijwilligers inzetten?
- Hoe zou je de meerwaarde van vrijwilligers in de organisatie omschrijven?
- Wat is de plaats van de vrijwilligers in de organisatie (uitvoerend / organiserend, occasioneel / structureel)
- Wat bieden we de vrijwilliger(s) aan op vlak van verzekering, ondersteuning, kostenvergoedingen, taken, opleiding, afspraken, ethische codes, …?
- Wat verwachten we van de vrijwilligers?
- Wat is de ideale verhouding tussen vrijwilligers en betaalde medewerkers, vrijwilligers onderling, …?
- Is er een afbakening van welke taken gedaan kunnen worden door vrijwillige dan wel betaalde medewerkers?
- Bestaat er voldoende draagvlak bij de betaalde medewerkers om vrijwilligers in te schakelen?
Ontdek meer tips op www.vlaanderenvrijwilligt.be.
Vrijwilligers werven
- Denk op voorhand goed na naar welke competenties en talenten je vandaag en morgen nodig hebt
- Schrijf een vrijwilligersvacature volgens de regels van de kunst
- Plaats de vacature gratis op www.vrijwilligerswerk.be
- Spreek mensen aan en vraag of ze interesse hebben
- Verspreid de vacature zo ruim mogelijk:
- op je eigen website, in je e-mailhandtekening,
- in je nieuwsbrieven,
- op sociale media,
- in een oproep per e-mail naar je netwerk,
- leg flyers in de bib, een affiche bij de bakker, een dokterspraktijk of de apotheek
- …
Ontdek meer tips op www.vlaanderenvrijwilligt.be.
Vrijwilligers onthalen
Nieuwe vrijwilligers gevonden? Zorg dan voor een warm welkom. Zo wennen ze snel, verloopt alles vlotter en is de kans groter dat ze bij je organisatie willen blijven.
- Maak een afspraak voor het onthaal en zorg dat je tijd maakt voor een goede kennismaking
- Lijst op voorhand op wat je wil vertellen: afspraken, informatienota, …
- Werk eventueel met een onthaalbrochure of mapje dat je kan meegeven
- Pols naar verwachtingen bij de vrijwilliger
- Zorg voor een rondleiding
- Introduceer de vrijwilliger bij de andere medewerkers
- Duid een contactpersoon aan
Ontdek meer tips op www.vlaanderenvrijwilligt.be.
Vrijwilligers motiveren en begeleiden
Als begeleider van vrijwilligers speel je een vitale rol: motiveer jij je vrijwilligers en creëer je een motiverend klimaat? Motiveren is maatwerk: benader vrijwilligers met respect voor hun eigenheid. Met deze algemene tips kan je alvast aan de slag:
- Geef duidelijke verwachtingen aan je vrijwilligers mee
- Wees fair en consequent tegenover iedereen
- Je vrijwilligers zijn stakeholders. Hou rekening met hun verwachtingen in de organisatie.
- Ken en respecteer de eigenheid van elke vrijwilliger
- Pak blokkades die tussen de vrijwilligers en hun werk staan meteen aan
- Maak groei-ervaringen mogelijk voor de vrijwilligers
- Creëer ruimte voor participatie en inspraak van je vrijwilligers
- Toon erkenning en vertrouwen in je vrijwilligers.
- Werk aan een vertrouwensrelatie met je vrijwilligers
- Laat vrijwilligers zoveel mogelijk controle over hun eigen werk uitoefenen.
- Wees een rolmodel voor je vrijwilligers
Ontdek meer tips op www.vlaanderenvrijwilligt.be.
Bron: www.vlaanderenvrijwilligt.be – Laatst gewijzigd op 08/05/2023